Efulim Hangi Yöreye Aittir?
Efulim, Türk mutfağında severek tüketilen, tatlımsı bir yöresel yiyecek olarak karşımıza çıkar. Belki duydunuz, belki de ilk kez duyuyorsunuz ama merak etmeyin, bu yazıda efulimin hangi yöreye ait olduğunu ve ne olduğunu detaylıca ele alacağız. Eskişehir’de bir araştırmacı olarak, bu tür yerel lezzetlerin kökenini araştırmak her zaman ilgimi çeker. Bu yazıyı okuduktan sonra efulimin nereden geldiğini bilmekle kalmayacak, aynı zamanda bu tatlının kültürel bağlamını da daha iyi anlayacaksınız.
—
Efulim Nedir?
Öncelikle efulimi tanıyalım. Efulim, halk arasında bazen “efalim” olarak da anılır. Temelde, süt, un, şeker ve tereyağının karıştırılarak pişirilmesiyle yapılan geleneksel bir tatlıdır. Yapılışı oldukça basittir ama tadı bir o kadar lezzetlidir. Hani bazen evde annemiz ya da büyüklerimiz mutfakta bir şeyler pişirirken, “Yine ne yapıyorsun?” diye sorarsınız ya, işte efulim de tam o anlık tatlar gibi. O kadar günlük ve doğal ki, hemen herkesin mutfağında olabilen bir tat.
Peki ama, efalim ya da efulim derken, biz aslında hangi yöreden bahsediyoruz?
—
Efulim Hangi Yöreye Aittir?
Efulim, özellikle İç Anadolu Bölgesi’ne ait bir tatlıdır. Eskişehir, Afyonkarahisar, Kütahya gibi illerde oldukça yaygındır. Ancak, en belirgin olarak Eskişehir’de bilinir ve tüketilir. Bu yüzden, bazen “Eskişehir’in tatlısı” olarak da anılabilir. Efulim, aynı zamanda köylerde ve kasabalarda daha çok ev yapımı bir lezzet olarak bulunur; çünkü ev yapımı haliyle çok daha yoğun ve zengin olur.
Bir anlamda, efulimi Eskişehir’in meşhur bir tatlısı sayabiliriz. Ama gerçekte, İç Anadolu’nun birkaç köyünde bile bu tatlıyı bulmak mümkün. Bir bakıma, efulim, bu yöredeki “geleneksel tat”lardan biri olarak, bölgesel mutfak kültürünün bir parçasıdır.
—
Efulimin Yapımı: Biraz Basit, Biraz Lezzetli
Şimdi efulimin nasıl yapıldığını biraz anlatayım. Hadi gelin, biraz bilimsel bakış açısıyla ama gündelik dilde anlatalım.
İlk başta, süt ve unun karıştırılması gerekiyor. Bu karışım pişirildikten sonra, tereyağı ve şeker eklenir. O kadar basit ki, tarif gerçekten herkesin yapabileceği kadar pratik. Ama işin sırrı, bu karışımın tam kıvamını bulmakta. Çünkü efulim ne katı olmalı, ne de çok sıvı. Orta kıvamı tutturduğunuzda, üzerine biraz fındık serpebilirsiniz. Tıpkı bir çorbanın tam kıvamını bulmak gibi, tatlı da aynı şekilde doğru orantılı bir beceri ister.
Bunun gibi geleneksel lezzetlerin hazırlanması, işin bilimsel kısmı kadar, kişinin damak zevkine bağlıdır. Kimisi şekerini fazla ekler, kimisi daha az. Efulimin tarifi aslında herkesin mutfağında yapılabilecek kadar basittir, ancak orijinal halini tatmak ve öğrenmek, yöresel bir dokunuş gerektirir.
—
Efulim ve Yöresel Mutfak: Eskişehir’in Mutfak Kültüründeki Yeri
Şimdi gelelim biraz daha kültürel bir boyuta. Eskişehir, yemek kültürü açısından gerçekten zengin bir şehir. Efulim de burada sıklıkla yapılır. Eskişehir’in meşhur çiböreği, taratoru ve daha birçok geleneksel yemeği vardır. Ancak efulim, genelde özel günlerde veya misafir ağırlarken yapılan bir tatlıdır. Yani, sadece bir tatlı değil; aynı zamanda bir misafirperverlik göstergesidir. Kısacası, efulim Eskişehir’de bir çeşit kültürel zenginlik simgesidir.
Bir arkadaşım, birkaç yıl önce Eskişehir’e gitmişti. Oradan dönerken bana “Bir tatlı var, ismini tam hatırlamıyorum ama sütlü bir şeydi, çok güzel, adını öğrenemedim” dedi. Sonradan öğrendim ki, o tatlı tam da efulimdi. Yani, bazen çok bilmediğimiz şeyler de, aslında bizim etrafımızda hep var. Hatta bazen bunun farkına bile varmayız.
—
Efulimin Diğer Yörelerdeki Yeri
Efulim, İç Anadolu ile özdeşleşmiş olsa da, benzer tatlar Türkiye’nin diğer bazı bölgelerinde de bulunabilir. Ancak, her bir yörede biraz farklı hazırlanabilir. Örneğin, Konya ve Afyonkarahisar’da da benzer sütlü tatlılar yapılır ama efulim, içindeki un ve tereyağı oranı ile onlardan ayrılır. Eskişehir’in kendine özgü yaklaşımı, efulimi gerçekten farklı kılar.
—
Sonuç: Efulim, Eskişehir’in Saklı Hazinesi
Efulim, sadece bir tatlı değil, aynı zamanda Eskişehir’in kültürel mirasının bir parçasıdır. Şehirdeki yemek kültürünün ne kadar zengin ve köklü olduğunu gösteren bir örnektir. İç Anadolu Bölgesi’ne ait bu tatlı, özellikle Eskişehirli misafirperverliğini temsil eder. O yüzden, bu lezzeti denemek sadece bir damak keyfi değil, aynı zamanda bir kültürü tatmak anlamına gelir. Bir gün yolunuz Eskişehir’e düşerse, bir de efulimi deneyin derim; çünkü bu tatlı, sizi sadece mutfakla değil, aynı zamanda Eskişehir’in sıcak insanlarıyla da tanıştıracak.